Για πρώτη φορά ο παράγοντας «καύση» απορριμμάτων έχει τόσο βαρύνοντα ρόλο σε έναν διαγωνισμό ΣΔΙΤ
Ο ΤΙΤΑΝ, αποδείχθηκε τελικά ο πλέον σημαντικός σύμμαχος της ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ στην διεκδίκηση της ΜΕΑ (Μονάδας Επεξεργασίας Αποβλήτων) Δυτικής Θεσσαλονίκης με ΣΔΙΤ, όπου για πρώτη φορά εισήλθε ο παράγοντας «καύση» απορριμμάτων και μάλιστα με βαρύνοντα ρόλο.
Ο λόγος για τα αποτελέσματα του διαγωνισμού για την κατασκευή της μονάδας επεξεργασίας αστικών αποβλήτων δυτικού τομέα της Κεντρικής Μακεδονίας συνολικής αξίας άνω των 202 εκατ. ευρώ, ο οποίος μετά από πολλές αναβολές, καθυστερήσεις και προσφυγές εκατέρωθεν, ολοκληρώθηκε ουσιαστικά στις 29 Ιουλίου με την Κοινοπραξία ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ – ΤΙΤΑΝ, να καταθέτει τη μοναδική δεσμευτική προσφορά.
Τα συμπεράσματα ενός πολυτάραχου διαγωνισμού
Από τον σημαντικό αλλά και …πολυτάραχο αυτό διαγωνισμό, το χρονικό του οποίου αναφέρεται παρακάτω, προκύπτουν τα εξής συμπεράσματα:
- Για πρώτη φορά, σε έναν διεθνή διαγωνισμό μέσω ΣΔΙΤ έγινε χρήση της δυνατότητας που παρέχει ο Εθνικός και Περιφερειακός Σχεδιασμός Αποβλήτων για την ανάθεση της διαχείρισης δευτερογενών καυσίμων και σε ιδιωτικούς φορείς. Για πρώτη φορά επίσης, η ενεργειακή αξιοποίηση απορριμμάτων (και το κόστος της), απετέλεσε καταλυτικό κριτήριο για την εξέλιξη ενός περιβαλλοντικού διαγωνισμού με ΣΔΙΤ, δείχνοντας το δρόμο και για αντίστοιχους διαγωνισμούς προσεχώς.
- Με το συγκεκριμένο έργο, έστω και μέσα από εξαιρετικά δύσκολες και σύνθετες διαδικασίες και με εμπλεκόμενα μεγάλα επιχειρηματικά συμφέροντα, ο ΦΟΔΣΑ ΚΜ κατάφερε να ολοκληρώσει έναν κύκλο σημαντικών έργων διαχείρισης των απορριμμάτων που θα απαλλάξει σταδιακά την Κεντρική Μακεδονία από τον βραχνά της ταφής.
- Η Θεσσαλονίκη βρίσκεται πλέον πολλά βήματα μπροστά σε σχέση με την Αθήνα, τόσο στη διαχείριση αποβλήτων, όσο και στην ενεργειακή τους αξιοποίηση.
- Η ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ, μέσα από την στρατηγική συμμαχία με τον ΤΙΤΑΝΑ, βρίσκεται κοντά στην ανάληψη ενός ακόμα σημαντικού έργου στην Κεντρική Μακεδονία, που την καθιστά πρωταγωνίστρια δύναμη στην περιοχή με συνολική επεξεργασία άνω των 450.000 τόνων στερεών αποβλήτων το χρόνο. Σημειώνεται ότι πέρα από τη μονάδα αποβλήτων Δυτικής Θεσσαλονίκης, η ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ έχει ανακηρυχθεί προ τετράμηνου, προσωρινός μειοδότης και στον αντίστοιχο διαγωνισμό για την Μονάδα Επεξεργασίας Ανατολικής Θεσσαλονίκης προϋπολογισμού 241,881 εκατ. ευρώ που θα κατασκευαστεί ως δημόσιο έργο στο δήμο Θέρμης.
- Από τη δική του πλευρά, ο ΤΙΤΑΝ εξασφαλίζει σημαντικές ποσότητες δευτερογενούς καυσίμου για την μονάδα του στη Θεσσαλονίκη στο πλαίσιο των φιλόδοξων στόχων που έχει θέσει σε αυτόν τον τομέα.
Η μεγαλύτερη μονάδα στη Βόρεια Ελλάδα
Η μονάδα της Θεσσαλονίκης θα είναι δυναμικότητας 300.000 τόνων θα κατασκευαστεί κοντά στη χωματερή Μαυροράχης και είναι η μεγαλύτερη στη Βόρεια Ελλάδα εξυπηρετώντας σχεδόν το 65% του πληθυσμού της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας.
Η διάρκεια της σύμβασης είναι 324 μήνες (έχει οριστεί σε 27 έτη, εκ των οποίων τα δύο πρώτα αφορούν στην κατασκευαστική περίοδο). Θα εξυπηρετεί 9 δήμους της δυτικής πλευράς του νομού Θεσσαλονίκης (Αμπελοκήπων – Μενεμένης, Βόλβης, Δέλτα, Κορδελιού – Ευόσμου, Λαγκαδά, Νεάπολης – Συκεών, Παύλου Μελά, Χαλκηδόνος, Ωραιοκάστρου), το 60% του κεντρικού Δήμου Θεσσαλονίκης, το σύνολο των δήμων των νομών Πέλλας, Ημαθίας και Πιερίας, καθώς και τον Δήμο Παιονίας Κιλκίς.
Η αξία της σύμβασης αναλύεται σε 60 εκατ. ευρώ χρηματοδοτική συμβολή και 142,2 εκατ. ευρώ καθαρή παρούσα αξία πληρωμών διαθεσιμότητας. Οι πληρωμές διαθεσιμότητας θα είναι συνδεδεμένες με την ποσότητα των απορριμμάτων που θα διαχειρίζεται ο Ιδιωτικός Φορέας Σύμπραξης, καθώς και με την τήρηση των κριτηρίων διαθεσιμότητας και των προδιαγραφών λειτουργίας.
Η Κοινοπραξία ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ – ΤΙΤΑΝ, κατέθεσε τη μοναδική δεσμευτική προσφορά για το συγκεκριμένο έργο με τα υπόλοιπα σχήματα της διαγωνιστικής διαδικασίας (Metlen (ΜΕΤΚΑ) – Μεσόγειος, INTRAKAT – W.A.T.T. – Geocycle Ελλάς, ΑΒΑΞ – Thalis, Ηλέκτωρ – ΑΚΤΩΡ Παραχωρήσεις) να απέχουν και να μην καταθέτουν τελική προσφορά, παρά τις συνεχείς αναβολές που έδωσε ο ΦΟΔΣΑ Κεντρικής Μακεδονίας.
Μια «déjà vu» εξέλιξη;
Κι ενώ η οικονομική προσφορά της ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή και του ΤΙΤΑΝΑ αποσφραγίστηκε ήδη στις 5 Αυγούστου και πρόκειται να εξεταστεί άμεσα από τον ΦΟΔΣΑ Κεντρικής Μακεδονίας προκειμένου να δοθεί στον ανάδοχο το «πράσινο φως», η αγορά «βοά» για μια déjà vu ( στη γαλλική γλώσσα σημαίνει “ήδη ιδωμένη”) εξέλιξη στο συγκεκριμένο διαγωνισμό.
Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Ότι ουσιαστικά, η ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ, εξασφαλίζοντας έναν στρατηγικό σύμμαχο όπως η τσιμεντοβιομηχανία «ΤΙΤΑΝ» για την καύση των υπολειμμάτων, μπόρεσε να ανταποκριθεί στην σφοδρή επιθυμία ( αλλά και απόφαση) του ΦΟΔΣΑ ΚΜ, να μην επιβαρυνθεί ο διαγωνισμός οικονομικά και από την καύση, μεταφέροντας συνεπακόλουθα το βάρος στους δημότες.
Σημειώνεται, ότι για πρώτη φορά σε έναν διαγωνισμό διαχείρισης απορριμμάτων με ΣΔΙΤ, υπεισέρχεται σε τόσο έντονο βαθμό, ο παράγοντας διαχείρισης και διάθεσης του δευτερογενούς/απορριμματογενούς καυσίμου , όπως και όλων των δευτερογενώς παραγόμενων προϊόντων. Πρόκειται για το « μήλο της έριδος» μεταξύ των διαγωνιζομένων, καθώς, με βάση τη διαγωνιστική διαδικασία, ο ανάδοχος που θα αναδειχθεί θα αναλάβει εξολοκλήρου τη διαχείριση και εκμετάλλευσή τους.
Η ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ και ο ΤΙΤΑΝ, καθένας για διαφορετικούς λόγους, στόχευσαν εξαρχής σε αυτό το ευαίσθητο σημείο, συνδύασαν δυνάμεις και διαμόρφωσαν εν τέλει μια συνολική προσφορά πιθανόν πιο ανταγωνιστική από των άλλων διαγωνιζομένων, αν και το πόσο, όπως εξελίχτηκαν τα πράγματα, προφανώς δεν θα το μάθουμε ποτέ.
Το ιστορικό του διαγωνισμού: Οι ενστάσεις και η Προσφυγή στο ΣτΕ
Το περιπετειώδες ιστορικό του διαγωνισμού έχει ως εξής:
- Στις 21/05/2021 στη Συνεδρίαση της Εκτελεστικής Επιτροπής του Φορέα Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Κεντρικής Μακεδονίας, λήφθηκε η απόφαση για την Έναρξη των διαδικασιών Δημοσίου Διεθνή Διαγωνισμού, με τη διαδικασία του Ανταγωνιστικού Διαλόγου για την ανάθεση της σχετικής Σύμβασης ΣΔΙΤ. Το έργο, περιλαμβάνει την κατασκευή μονάδας επεξεργασίας αποβλήτων, η οποία θα διαχειρίζεται τα υπολειπόμενα σύμμεικτα αστικά στερεά απόβλητα της διαλογής στην πηγή και τα υπολείμματα των Κέντρων Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών και των μονάδων επεξεργασίας βιοαποβλήτων, καθώς επίσης και την κατασκευή μονάδας επεξεργασίας βιοαποβλήτων στη Δυτική Θεσσαλονίκη.
- Παρά τις αντιδράσεις κατοίκων της περιοχής, ο διαγωνισμός προχώρησε με διαδικασία του Ανταγωνιστικού Διαλόγου του άρθρου 30 του Ν. 4412/2016 (147 Α) και διεξάχθηκε σε δύο φάσεις. Κατά την Α΄ φάση υποβλήθηκαν αιτήσεις συμμετοχής από τους ενδιαφερόμενους οικονομικούς φορείς.
- Κατά την Β’ φάση οι οικονομικοί φορείς που προεπελέγησαν από την Α’ φάση κλήθηκαν να συμμετάσχουν στον Ανταγωνιστικό Διάλογο(στάδιο Β.Ι.) με την Αναθέτουσα Αρχή και στη συνεχεία να υποβάλλουν δεσμευτικές προσφορές (στάδιο Β.ΙΙ.). Η διαγωνιστική διαδικασία ολοκληρώθηκε με τον έλεγχο του σχεδίου σύμβασης από το Ελεγκτικό Συνέδριο.
Η ακύρωση της Β΄ Φάσης λόγω ενστάσεων
- Πλην όμως, στο ενδιάμεσο διάστημα (Οκτώβριος 2024), η Ε.Α.ΔΗ.ΣΥ. (Ενιαία Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων) έκανε δεκτές δύο προδικαστικές προσφυγές με αποτέλεσμα η Β΄ Φάση να ακυρωθεί.
- Τις προσφυγές, άσκησαν οι Όμιλοι Μυτιληναίου και Άκτωρ, για λόγους «στρέβλωσης του ανταγωνισμού» και «αθέμιτου ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος». Οι δύο εταιρείες υποστήριξαν ότι: Πρώτον, τα κόστη της αγοράς έχουν εν γένει ανεβεί, άρα το ποσό του συνολικού προϋπολογισμού δεν είναι επαρκές και πρέπει να προσαρμοστεί, και δεύτερον, ότι η καύση των υπολειμμάτων θα πρέπει να επιβαρύνει οικονομικά τον ΦΟΔΣΑ, διότι αλλιώς ευνοείται η κοινοπραξία ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ – ΤΙΤΑΝ, καθώς, η μονάδα ενεργειακής αξιοποίησης του ΤΙΤΑΝ συνορεύει με την προβλεπόμενη από τον διαγωνισμό ΜΕΑ (θέση ΧΥΤΑ Μαυροράχης, στη Δυτική Θεσσαλονίκη) Σημειώνεται ότι με βάση τους όρους του διαγωνισμού, ο ΦΟΔΣΑ ΚΜ, αναθέτει την ευθύνη της διαχείρισης και διάθεσης του δευτερογενούς/απορριμματογενούς καυσίμου (όπως και όλων των δευτερογενώς παραγόμενων προϊόντων) στον ανάδοχο.
Το αίτημα ακύρωσης της απόφασης της Ε.Α.ΔΗ.ΣΥ
- Στη συνέχεια (Νοέμβριος 2023), ο ΦΟΔΣΑ Κεντρικής Μακεδονίας, άσκησε ομόφωνα αίτηση ακύρωσης της απόφασης της Ε.Α.ΔΗ.ΣΥ στο ΣΤΕ, η οποία και έγινε δεκτή τον Απρίλιο του 2024. Ο ΦΟΔΣΑ ΚΜ υποστήριξε, ότι ο προϋπολογισμός του έργου που έχει εγκριθεί από την Διυπουργική Επιτροπή, είναι επαρκέστατος και αυτό αποδεικνύεται και από το γεγονός, ότι οι 3 από τους 5 διαγωνιζόμενους δεν τον προσέβαλαν. Αναφορικά με την διαχείριση των δευτερογενών αποβλήτων, υποστήριξε στο ΣτΕ ότι επιβάλλεται για λόγους προστασίας του Περιβάλλοντος, αλλά και οικονομικού συμφέροντος του ΦΟΔΣΑ, ο ανάδοχος που θα αναδειχθεί, να αναλάβει την διαχείριση και την εκμετάλλευση όλων των δευτερογενών αποβλήτων. Διευκρίνισε δε, ότι η σχετική δυνατότητα προβλεπόταν ήδη από την έναρξη της διαγωνιστικής διαδικασίας, δηλαδή προτού καθορισθούν τα σχήματα που συμμετείχαν στον διαγωνισμό.
- Μετά την δικαίωση του ΦΟΔΣΑ ΚΜ από το ΣτΕ ( Απρίλιος 2024), ο διαγωνισμός συνεχίστηκε περιλαμβάνοντας τη μελέτη, την κατασκευή, τη χρηματοδότηση, τη λειτουργία και τη συντήρηση της Μονάδας Επεξεργασίας Αποβλήτων Δυτικού Τομέα της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, η οποία θα είναι η μεγαλύτερη μονάδα στη Βόρεια Ελλάδα. Η δυναμικότητα της θα φτάνει τους 300.000 τόνους και θα κατασκευαστεί κοντά στη χωματερή Μαυροράχης.
Οι τρεις παρατάσεις για τις δεσμευτικές προσφορές
- Η κατάθεση δεσμευτικών προσφορών προγραμματίστηκε αρχικά για τις 17 Ιουνίου, τελικά οι διαδικασίες μεταφέρθηκαν για την 1η Ιουλίου 2024, λόγω πλήθους αιτημάτων από πλευράς διαγωνιζόμενων για διευκρινήσεις επί των όρων του διαγωνισμού, στη συνέχεια δόθηκε και νέα παράταση για την 16η Ιουλίου. Πλην όμως στις 16 Ιουλίου δεν υποβλήθηκε καμία προσφορά λόγω τεχνικών προβλημάτων στο Εθνικό Σύστημα Ηλεκτρονικών Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΣΗΔΗΣ). Έτσι, δόθηκε και τρίτη παράταση για τις 29 Ιουλίου, όπου όμως τελικά υποβλήθηκε μόνον μια προσφορά, αυτή της ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ – ΤΙΤΑΝ.
Οι μεταβολές στη σύνθεση των διεκδικητών
Στο ενδιάμεσο πάντως διάστημα, παρατηρήθηκαν μεταβολές στη σύνθεση των διεκδικητών με βασική αλλαγή την αποχώρηση της Motor Oil Renewable Energy – More από το σχήμα με τις ΑΒΑΞ – Thalis, λόγω, της απόκτησης της Ηλέκτωρ από τη Motor Oil που λάμβανε μέρος στον διαγωνισμό σε συνεργασία με την ΑΚΤΩΡ Παραχωρήσεις. Η αποχώρηση της Motor Oil είχε βασικό στόχο την αποφυγή υποβολής προσφυγών από ανταγωνιστές, αν και στο σχήμα παρέμεινε η θυγατρική της Motor Oil Thalis, ενώ με την Intrakat συντάχθηκαν η «W.A.T.T. A.E.» και η «Geocycle Ελλάς», θυγατρική του Ομίλου Ηρακλης.
Πότε θα ξεκινήσει το έργο – Υποχρεώσεις Αναδόχου
Το έργο δεν προβλέπεται να ξεκινήσει πριν τα μέσα του 2025.Η διάρκεια της σύμβασης είναι 324 μήνες (έχει οριστεί σε 27 έτη, εκ των οποίων τα δύο πρώτα αφορούν στην κατασκευαστική περίοδο). Η αξία της σύμβασης αναλύεται σε 60 εκατ. ευρώ χρηματοδοτική συμβολή και 142,2 εκατ. ευρώ καθαρή παρούσα αξία πληρωμών διαθεσιμότητας.
Ο ανάδοχος θα αναλάβει να υλοποιήσει τη μελέτη, την κατασκευή, τη χρηματοδότηση, τη λειτουργία και τη συντήρηση της ΜΕΑ Δυτικού Τομέα της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, καθώς και την εκμετάλλευση των παραγόμενων προϊόντων, δηλαδή των ανακυκλώσιμων υλικών, του κοµπόστ, της ηλεκτρικής και θερμικής ενέργειας, καθώς και του δευτερογενούς καυσίμου (SRF/RDF) που θα παράγεται και το οποίο θα μπορεί να αξιοποιείται ως εναλλακτικό καύσιμο από την τσιμεντοβιομηχανία ΤΙΤΑΝ που συμμετέχει στη σύμπραξη.
Η μονάδα θα δέχεται τα απορρίμματα εννέα δήμων του δυτικού νομού Θεσσαλονίκης (Αμπελοκήπων-Μενεμένης, Βόλβης, Δέλτα, Κορδελιού-Ευόσμου, Λαγκαδά, Νεάπολης-Συκεών, Παύλου Μελά, Χαλκηδόνος, Ωραιοκάστρου), το 60% του δήμου Θεσσαλονίκης ενώ θα εξυπηρετεί και τους δήμους των περιφερειακών ενοτήτων Πιερίας, Ημαθίας, Πέλλας καθώς και τον δήμο Παιονίας Κιλκίς. Σχετικά με τα βιοαπόβλητα θα εξυπηρετεί τους δήμους Βόλβης, Λαγκαδά, Νεάπολης-Συκεών, Αμπελοκήπων-Μενεμένης, Παύλου Μελά και το 35% του πληθυσμού του δήμου Θεσσαλονίκης.
Στο μέλλον, αναλόγως της τεχνολογικής ικανότητας επεξεργασίας, ενδέχεται να επεκταθεί και στην επεξεργασία υπολειμμάτων άλλων μονάδων επεξεργασίας απορριμμάτων. Οι πληρωμές διαθεσιμότητας θα είναι συνδεδεμένες με την ποσότητα των απορριμμάτων που θα διαχειρίζεται ο Ιδιωτικός Φορέας Σύμπραξης καθώς και με την τήρηση των κριτηρίων διαθεσιμότητας και των προδιαγραφών λειτουργίας.
Οι νέες συμβάσεις για διαχείριση απορριμμάτων και μονάδων ενεργειακής αξιοποίησης
Σήμερα στην Ελλάδα λειτουργούν 12 ΜΕΑ και κατασκευάζονται άλλες 19. Εντός του 2024 αναμένεται να υπογραφεί η σύμβαση για τουλάχιστον πέντε νέες μονάδες επεξεργασίας απορριμμάτων, ενώ το πρώτο εξάμηνο του 2025, θα έχει υπογραφεί η σύμβαση κατασκευής για επιπλέον έξι. Παράλληλα, το επόμενο διάστημα αναμένεται να αναπτυχθούν και οι διαγωνισμοί παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ενεργειακή αξιοποίηση απορριμμάτων, η οποία θα ενισχύσει το μείγμα ηλεκτροπαραγωγής της χώρας.
